ა ბ გ დ ე ვ ზ თ ი კ ლ მ ნ ო პ ჟ რ ს ტ უ ფ ქ ღ ყ შ ჩ ც ძ წ ჭ ხ ჯ ჰ

ევნუქოიდიზმი [ბერძ.eunuchos – საჭურისი+ eidos (idos) – მსგავსი] – ენდოკრინული დაავადება, რომელიც ხასიათდება სასქესო ჯირკვლების ფუნქციების დაქვეითებით, სასქესო ორგანოების განუვითარებელობით, ჩონჩხის დისპროპორციით და ჭარბწონიანობით. დაავადების საფუძველს წარმოადგენს ჰიპოგონადიზმი, რაც განპირობებულია კვერცხების თანდაყოლილი(პირველადი) ან შეძენილი პათოლოგიით, ანდა მეორადი, ინდუცირებული, ტვინის ცენტრალური ჰიპოთალამო-ჰიპოფიზური სტრუქტურების მხრიდან, არასაკმარისი გონოდოტროპული სტიმულაციით. კლინიკური სურათი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა ასაკში დაიწყო დაავადება. ლიბიდო ხშირად სრულიად არ არსებობს ან სუსტადაა გამოხატული. ევნუხოიდიზმის სინდრომიანი მამაკაცი გამოირჩევა სიმაღლით და არაპროპორციული აღნაგობით (გრძელი კიდურები, შედარებით მოკლე ტანი), სუსტად განვითარებული მუსკულატურით, ქალური ტიპის კანქვეშა ცხიმოვანი უჯრედების დაგროვებით, სუსტად გამოხატული მეორადი სქესობრივი ნიშნებით. ევნუხოიდიზმის სინდრომიანი ქალი ასევე გამოირჩევა სიმაღლითა და არაპროპორციული აღნაგობით, ჭარბი ცხიმოვანი დაგროვებებით თეძოებზე, მუცელზე და მკერდზე, განუვითარებელი შინაგანი და ინფანტილური გარეგნული სასქესო ორგანოებით, მენსტრუალური ციკლის დარღვევით, უნაყოფობით.

ეროტოგრაფომანია (ბერძ. eros – სიყვარული, სურვილი, ვნება,   grapho- ვწერ, გამოვსახავ + მანია), ფსიქიურად ავადმყოფი ადამიანის მიერ სასიყვარულო წერილების შეუჩერებელი შედგენა.

ეროტი (ბერძ. eros – სიყვარული, სურვილი, ვნება; სინონიმი – ეროსი), ძველბერძნულ მითოლოგიაში სიყვარულის ღმერთი, ერთ-ერთი ოთხთაგანი კოსმოგონიური საწყისებიდან, თაოსთან, გეესთან, ტარტართან ერთად. ლიფოგრაფის მიხედვით (V საუკუნე ჩვ.წ.აღ-მდე) აკუსილაუ, ეროტი, ეფირი და მეტიდა (აზრი) – ერიბასა და ღამის შვილები, რომლებიც წარმოიშვნენ ქაოსიდან. მწერალ არმენიდესთან ეროტი მოიაზრება, როგორც უძველესი ღვთაება, რომელიც შექმნა აფროდიტამ.
მას აგრეთვე ეძახოდნენ პირველშობილს, ბრწყინვალე მოვლენას. ეროტი – არის მამაცი მსროლელი, ფრთიანი, მრავლისშემძლე, ეფირის ცის, ზღვის, მიწის, მიცვალებულთა სამეფოს და ტარტარის მბრძანებელი. ფერეკიდეს მიხედვით (VI საუკუნე ჩვ.წ.აღ-მდე), სამყაროს შექმნისას თვითონ ზევსი იქცა ეროტად. ასე, რომ ეროტი მოიაზრება სამყაროს ყოვლისშემძლე ძალად. საბერძნეთის ერთ-ერთი უძველესი პოეტი ჰესიოდე პოემა “თეოგონიაში” წერს, რომ ეროტი მიეკუთვნება ღმერთების უძველეს თაობას, რადგან ის დაიბადა პირველადი ქაოსისგან (უსასრულო და ცარიელი სამყაროს სივრცისაგან) მიწასთან და ცასთან ერთად. არისტოფანეს პიესაში “ჩიტები” ნათქვამია, რომ ერებისა (უკუნის) და ღამის ქორწინების შედეგად გაჩნდა სამყაროს კვერცხი, რომლისაგანაც მოგვევლინა ეროტი და ნაერთისგან შექმნა მიწა, ცა, ოკეანე, ღმერთები და ადამიანები. ეროტი აღიქმებოდა სამყაროს ყოვლისშემძლე ძალად, რომელიც განასახიერებდა ბუნებაში სტიქიურ და შემოქმედებით საწყისს. შედარებით გვიანდელ ნაწარმოებებში, ეროტს უწოდებენ აფროდიტეს, სიყვარულის ღმერთის, და არესის, ომის ღმერთის, შვილს. ის “ოქროსფრთიანი” და “ოქროსკულულებიანია”, ხელში უჭირავს ისრებით სავსე აბგა, თავის ბრწყინვალე ოქროს ფრთებით დაფრინავს მიწისა და ზღვის თავზე, ის არის სწრაფი და მსუბუქი, როგორც ნიავის ქროლვა, მის ოქროს ისრებს ადამიანებისთვის მოაქვს არა მარტო სიხარული და ბედნიერება, არამედ სიყვარულის ტანჯვა, წამება და სიკვდილიც კი. სიყვარულში მოტყუებულები ეროტს ადანაშაულებენ იმაში, რომ მან მათი გულები შხამიანი ისრებით განგმირა. დანარჩენები ადიდებდნენ მას, რადგან ის ალამაზებს ადამიანურ ცხოვრებას მშვენიერი გრძნობების ყვავილებით.
ზოგჯერ ეროტს განიხილავენ, როგორც გაზაფხულის ღმერთს: მას მიაწერდნენ ბატონობას გარესამყაროზე და ადამიანებისა და ღმერთების ზნეობრივ სამყაროზე. ეროტის ყოვლისშემძლეობის წინაშე უძლურნი არიან ადამიანები, ღმერთები, ზევსიც კი არ არის დაცული მისი ოქროს ისრისაგან. ეროტი ითვლებოდა არა მარტო ქალისა და მამაკაცის სიყვარულის განსახიერებად, არამედ ასევე სიყვარულისა და მეგობრობის ღმერთად, რომელიც აერთებდა ბიჭებსა და მამაკაცებს. ამიტომ მას განსაკუთრებით პატივს სცემდნენ გიმნაზიებში, მის ქანდაკებას დგამდნენ ჰერმესისა და ჰერაკლეს გამოსახულებების გვერდით. ბერძნული ლეგენდების თანახმად, ეროტის მეუღლე გახდა მშვენიერი გოგონა ფსიქეა (ბერძ. ***** – სული, სამშვინველი, ცნობიერება). საბერძნეთში ეროტის კულტი არსებობდა უხსოვარი დროიდან. ბეოთიაში თაყვანს სცემდნენ მარმარილოს დაუმუშავებელ ლოდს, რომელსაც ეროტის განსახიერებად და უდიდეს სიწმინდედ თვლიდნენ. აქ არსებულ ეროტის ტაძარში ხუთ წელიწადში ერთხელ მისი საპატივცემულო დღესასწაული იმართებოდა – ეროტიდიები. სპარტანელები ბრძოლის წინ მსხვერპლს სწირავდნენ ეროტს. სახვით ხელოვნებაში ეროტი გაჩნდა მხოლოდ V საუკუნეში ჩვ.წ.აღ-მდე. მას ჯერ ბავშვის სახით გამოსახავდნენ, ფრთების გარეშე, ყვავილით, ლირით და გვირგვინით. მოგვიანებით გაუჩნდა ფრთები, მშვილდი და ისრები. ჩვ.წ.აღ-მდე VI საუკუნიდან ის გამოისახება ბიჭის სახით, რომელსაც ზოგჯერ ხელში ჩირაღდანი უჭირავს. ელინიზმის ეპოქაში ეს არის ცელქი, ეშმაკი, კაპრიზული, ხოლო ზოგჯერ გულბოროტი ბავშვი. ამავე პერიოდში ჩამოყალიბდა წარმოდგენა ბევრი ეროტის არსებობის შესახებ. ამ “ღმერთუნების” გამოსახულებებს ვხვდებით კედლის მხატვრობაზე, მონეტებზე და რელიეფებზე. კლასიკური პოეზიის ტრადიცია ეროტს ზევსის შვილად, ირიდასა და ზეფირას ნაყოფად, აფროდიტასა და არესის შვილად წარმოადგენს, ასე რომ, ის თანდათანობით ღებულობს “ოქროსკულულებიანი”, “ოქროსთმიანი”, “ქარისებური” ღმერთის სახეს და წინ უძღვის მსუბუქი, დახვეწილი, კაპრიზული, ელინისტური პოეზიის ეროტისაკენ თანდათანობით გადასვლას.

ემპათია (ბერძ. en – ში, შიგნით + pathos – ტანჯვა, ავადმყოფობა), სხვა ადამიანის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის გაგების და თანაგრძნობის განცდა. ძალზედ მნიშვნელოვანია ქორწინებაში და განსაკუთრებით ინტიმურ ურთიერთობებში, რომლებიც მოითხოვენ პარტნიორების განწყობილებების განსაკუთრებულ შესაბამისობას. გრძნობდე პარტნიორს, პირველ რიგში ნიშნავს გესმოდეს მისი ქცევის მოტივები, ეს კი შეუძლია მხოლოდ სულიერად მდიდარ, კულტურულ ადამიანს. შეგეძლოს გრძნობდე, გესმოდეს დახმარების თხოვნა და უპასუხო მას, კეთილად ხედავდე სხვა ადამიანებს – ეს არის არამარტო ეთიკური კულტურის მაჩვენებელი, არამედ შინაგანი სულიერი მუშაობის შედეგიც.

ექსჰიბიციონიზმი (ლათ.exhibeo – გამოფენა), სქესობრივი დაკმაყოფილების მიღწევა, საწინააღმდეგო ან საკუთარი სქესის წარმომადგენლების წინაშე სასქესო ორგანოების დემონსტრირების გზით, სქესობრივი სიახლოვის სიტუაციის გარეშე. როგორც წესი, გვხვდება მამაკაცებში. თუმცა, ზოგიერთი ავტორი აღნიშნავს, რომ ზოგიერთი ქალს, მაგალითად, პროფესიული სტრიპტიზიორებს ან მათ, ვისაც აქვთ მიდრეკილება სხეულის სხვადასხვა ნაწილის (ხშირად მკერდი, თეძოები) გაშიშვლებისადმი, აქვთ გარკვეული მიდრეკილება ექსჰიბიციონიზმისადმი. მამაკაცი-ექსჰიბიციონისტების უმრავლესობისათვის მთავარია ქალის შეშინება, ამიტომ ისინი ესწრაფვიან მათი შეშინებას, მოულოდნელად ჩნდებიან საფარავიდან, ფანჯარაში ან სახლის სადარბაზოში. ლაბადის ან პალტოს გაშლით, დემონსტრირებას უკეთებენ ერეგირებულ სასქესო ასოს, რაც მათ ძალიან აღაგზნებს და ზოგჯერ ფსიქიკურ ორგაზმამდე მიდის. ხშირად, ამ ჩვენებას თან ახლავს მასტურბაცია, ზოგჯერ ექსჰიბიციონიზმის შემთხვევებს ადგილი აქვს საზოგადოებრივ ტრანსპორტში, ზოგჯერ გაშიშვლება ხდება ბავშვების წინაშე. პირებს, რომლებთანაც ექსჰიბიციონიზმი შერწყმულია სადიზმის ელემენტებთან, ყველაზე მეტად ხიბლავთ ქალის შიშისა და სირცხვილის განცდა, ხოლო მაზოხისტური ტენდენციების არსებობისას აღმგზნებად გვევლინება საკუთარი დამცირების, სირცხვილის ან დასჯის შიშის განცდა. (ასეთ ნაირსახეობებს მიაკუთვნებიან კანდაულეზიზმი, ეროტოგრაფომანია).
აგრეთვე გამოყოფენ ვერბალურ (სიტყვიერ) ექსჰიბიციონიზმს, როდესაც მამაკაცი სიამოვნებას ღებულობს ქალისთვის ყურში ინტიმური დეტალებისა და გულახდილი უხამსობების ჩურჩულისაგან ან მათი მოსმენისაგან. ხშირად ეს ხდება ტელეფონის საშუალებით, როდესაც მამაკაცი რეკავს უცნობ ქალთან და საუბარში ეხება თემებს, რომლებიც მას აღაგზნებს და ამასთან ერთად მასტურბირებს ეაკულაციამდე და ორგაზმამდე. სიტყვიერი ექსჰიბიციონიზმი შეიძლება ერწყმოდეს საკუთარი სქესობრივი ორგანოების გაშიშვლებას სხვა ადამიანების წინაშე. ექსჰიბიციონიზმის ელემენტები, როგორც ასაკობრივი ნორმა, შეიძლება აღმოვაჩინოთ 7 წლამდე ბავშვების 5%-ში და 7-11 წლამდე ბავშვების 1%-ზე ნაკლებში. ბავშვებში სასქესო ორგანოების დემონსტრაცია მოკლებულია სექსუალურ შეფერილობას, თუმცა აღგზნებადობის ზღურბლის შემცირებისას და ფსიქოსექსუალური განვითარების ვადების დარღვევისას, რაც ხშირად არის ნერვულ-ფსიქიკური დაავადებების შედეგი, გენიტალიების დემონსტრაციას ზოგჯერ თან ახლავს სექსუალური აღგზნებაც, ხოლო შემდეგ ორგაზმიც. ასეთ ბავშვებს გაშიშვლებისას სასიამოვნო განცდები შეიძლება განუმტკიცდეთ იმპრინტინგის მექანიზმით, რაც შემდგომში ყალიბდება ექსჰიბიციონისტურ მიდრეკილებად. ექსჰიბიციონიზმის პროფილაქტიკა ისეთივეა, როგორიც ფსიქოსექსუალური ორიენტაციის სხვა დარღვევების დროს. მკურნალობა ძირითადად ფსიქოთერაპიულია.